آثار اجتماعی اینترنت بر جوانان

آثار اجتماعی اینترنت بر جوانان
نویسنده: سید مهدی موسوی خطاط
امروزه، اطلاع رسانی در بستر فن آوری ارتباطات و اینترنت سرعتی وصف ناپذیر یافته و زمان و مکان را در نوردیده است و هیچ مانعی را بر سر راه خود بر نمی تابد و جوانان که بازیگران اصلی و سواران پیشتاز این موج هستند، بیش از هر زمان نیاز به شناختن و شناخته شدن دارند وشناخت واقعی و عملی نیازهای این نسل مستلزم بررسی ابعاد مختلف عوامل تاثیر گذار و اثر پذیر از این فناوری نوین ارتباطی است.

اینترنت:

اینترنت گروهی متشکل از هزاران شبکه است که در عرضه ی مجموعه ی اطلاعاتی واحد به کاربران یا مشتریان خود مشارکت دارند.
اینترنت را از نظر جامعه شناسی می توان مدخلی برجامعه ی الکترونیکی جهانی (1) دانست.

عناصر اصلی اینترنت:

عناصر اصلی در اینترنت عبارتند از:
تولید کنندگان، واسطه ها ( توزیع کننده ها ) و مصرف کنندگان. نکته ی مهم این است که تعداد کاربران جهانی اینترنت نیز همواره رو به افزایش است و جمعیت آن تقریبا هر سال دو برابر می شود. این جامعه به راحتی قابل سرشماری نیست.

تاریخچه ی مختصر اینترنت:

اولین شبکه های اطلاع رسانی در سال 1957 م در شوروی سابق شکل گرفت. پس از آن، امریکایی ها مؤسسه های پژوهشی و اطلاع رسانی را ایجاد کردند.
در سال. 1986 م بنیاد ملی علوم امریکا (2) توسعه ی شبکه ای را آغاز کرد که امروزه یکی از ستون های اصلی خدمات ارتباطی اینترنت در جهان به شمار می رود و به دنبال آن سازمان ملی هوا وفضای امریکا (3) و بخش انرژی امریکا شبکه ی دیگری را مشترکا راه اندازی کردند و سپس چندین شبکه ی اروپایی نیز کار پشتیبانی و اتصال شبکه های رایانه ای را بر عهده گرفتند و شرکت ها و شبکه های تجاری پا به عرصه ی اینترنت گذاردند.
از سال. 1989 م به بعد، نظام جهانی اینترنت با راه اندازی نظام آزاد ارتباطات، عملا از تمام تفاهم نامه های موجود حمایت کرد و بدین ترتیب، تا سال. 1991 م پشتیبانی از حدود پنج هزار شبکه ی رایانه ای در بیش از 36 کشور جهان با خدمات دهی به بیش از هفتصد هزار میزبان رایانه ای چهار میلیون کار بر اینترنتی آغاز شد.
...... و امروزه اینترنت میلیون ها عضو دارد و از نظر مالکیت متعلق به هیچ کشوری نیست و توسعه آن حاصل تلاش دسته جمعی دانشمندان جهان است. اینترنت باعث شده تا مرزها شکسته شود و به تبع آن دسترسی به اطلاعات و فن آوری انتقال اطلاعات و جدید ترین و آخرین تحقیقات علمی دنیا با صرفه جویی فراوان در وقت صورت گیرد.

رایج ترین موارد استفاده از اینترنت:

1- استفاده از اطلاعات گوناگون موجود در شبکه ها ( به منظور انجام فعالیت های علمی و پژوهشی و دسترسی به کتاب ها و منابع کتابخانه ای )
2- انجام امور اداری و تجاری
3- برقراری ارتباط با سایرین به شیوه های گفتاری، نوشتاری و تصویری ( چت و ایمیل و مکالمه تلفنی )
4- بهره مندی از برنامه های رادیویی و تلویزیونی
5- آموزش از راه دور ( آموزش در خانه )
6- امروزه اینترنت در عرصه های علمی، آموزشی، زندگی اقتصادی ( مثل شغل و امور بازرگانی )، زندگی اجتماعی و فرهنگ جامعه نقش ایفا می کند.

آثار اجتماعی اینترنت بر نوجوانان و جوانان:

اینترنت وسیله ای است که همانند همه ی ابزارهای دیگر جنبه های مثبت و منفی دارد و قضاوت ما درباره ی آن، به نوع استفاده ی کاربران بستگی دارد. این پدیده، علی رغم فرصت های مناسبی از قبیل دست یابی به اطلاعات فراوان مورد نیاز، توسعه و تولید دانش برای ما فراهم می آورد، تهدیدهایی را نیز متوجه ما می کند و از آنجا که بیشترین کاربران آن را نوجوانان و جوانان تشکیل می دهند، (4) استفاده ی نادرست از آن می تواند نیروی پویا و کارآمد و در نهایت نظام اداره ی کشور را تهدید می کند. بنابراین، لازم است هر چند مختصر و فهرست گونه، برخی از تهدیدات را مورد توجه قرار دهیم و دیگران را به بررسی های جدی تر و تحقیقات ارزنده تر در ابعاد مختلف و در آینده ای نه چندان دور فراخوانیم.
استفاده ی نادرست از اینترنت دو وجه متمایز دارد: یکی این که کاربران در هدفمندی و میزان استفاده از آن تابع ضابطه و قاعده ای نباشند که در این صورت جوانان و نوجوانان عادت می کنند، اوقات فراغت خود را به بیهودگی و بدون برنامه ریزی بگذرانند و این تصور در ذهن آنها شکل گیرد که نهایت زندگی، چیزی جز بازی و سرگرمی و کام جویی نیست و وجه دوم نوع بهره برداری از آن و مراجعه به سایت هایی است که موارد ناهنجار و غیر اخلاقی را ترویج می کنند که از این طریق، هم هویت ملی فرد را مورد هجوم قرار می دهند و هم به تخریب شخصیت اجتماعی و حوزه ی روانی او می پردازند.
اما نخستین و شاید خطرناک ترین اثر منفی اینترنت، که موجب استفاده های نادرست جوانان از اینترنت می شود، " اعتیاد اینترنتی " است.
یکی از کارشناسان می گوید: فردی که بیش از نوزده ساعت در هفته از اینترنت استفاده می کند، معتاد به اینترنت است.
کارشناسی دیگر اظهار می کند: معتاد کسی است که حداقل 38 ساعت در هفته یا هشت ساعت در روز، وقت خود را صرف استفاده از اینترنت می کند.
متخصصان آسیب شناسی: اگر فرد در هفته دو تا سه ساعت از اینترنت استفاده کند، کاربر معمولی است و فردی که میزان استفاده ی وی از اینترنت به 8/5 ساعت یا بیشتر برسد، باید مورد بررسی های آسیب شناسانه قرارگیرد.
مرور بر ادبیات نظری و تجربی پیرامون اعتیاد اینترنتی نشان دهنده آن است که اعتیاد اینترنتی پدیده ای است که از سه ویژگی برخوردار است:
1- زمانی می توان گفت که فرد معتاد به اینترنت شده است که دارای علائم خستگی زودرس، تنهایی، افسردگی و غیره باشد. افرادی همچون اورزاک و یونگ به چنین تعریفی از اعتیاد اینترنتی دارند. روش های درمان این نوع اعتیاد نیز، رفتار درمانی شناختی و تقویت درمانی انگیزش است.
2- اعتیاد اینترنتی نوعی اختلال و بی نظمی روانی است و روش درمان آن نیز تشکیل گروه های خبری و گروه های بحث است. در این شکل از درمان، اعضای اختلالات روانی مرتبط به هم، نقش یک گروه حمایتی را بازی می کنند و با ارایه ی پیشنهادات آن لاین و روش های برخورد با آن از شدت اعتیاد اینترنتی می کاهند.
3- اعتیاد اینترنتی نوعی مشکل رفتاری است که دلیل آن وجود یک رابطه ی قوی بین اعتیاد اینترنتی و وابستگی شیمیایی است.
سایر روان شناسان معتقدند که زیاده روی در استفاده از اینترنت می تواند برای سلامت فکری و فیزیکی شخص خطرناک باشد. اعتیاد به اینترنت، کارکرد انطباقی شخص را مختل می کند. اگر شخصی به اینترنت معتاد شود، کارکردهای وی غیر انطباقی می شوند. " (5)
همانند تمام انواع دیگر اعتیاد، اعتیاد به اینترنت نیز با علائمی همچون اضطراب، افسردگی، کج خلقی، بی قراری و افکار وسواسی یا خیالبافی راجع به اینترنت همراه است. از طرفی، در عین حال که روابط این افراد ( به ویژه کودکان و نوجوانان ) در جهان مجازی افزایش می یابد، در مقابل از دامنه ی روابط آنان در جهان واقعی کاسته می شود. ضمن آنکه، احتمال لطمه دیدن عملکرد آموزشی نیز وجود دارد.
حجم رو به رشدی از تحقیقات صورت گرفته پیرامون اعتیاد اینترنتی، حکایت از آن دارد که اختلال اعتیاد اینترنتی نوعی اختلال روان شناختی - اجتماعی است که از مشخصه های آن، علایم کناره گیری، اختلالات عاطفی و از هم گسیختگی روابط اجتماعی است.
اعتیاد اینترنتی، انسان ها را به افرادی رها شده تبدیل می کند و بر روابط اجتماعی آنها تأثیر می گذارد. بهره وری و بازده کاری کاربران اینترنت در نتیجه ی استفاده بیش از حد از اینترنت پایین می آید. آنان با تأخیر به محل کار می روند ودچار کم کاری می شوند. عدم تحرک جسمی و چاقی به همراه علایمی چون درد کمر، پشت و ماهیچه از دیگر پیامدهای این مسئله است. این کاربران حتی در صورت کناره گیری از اینترنت، دچار علائم اختلال می شوند.
مطالعات نشان داده است که چهارده درصد از کاربران اینترنت، دچار علائمی مانند رفتارهای وسواسی، حالت روان شیدایی، افسردگی و..... هستند. (6)

نتیجه گیری و پیشنهادات

دانستیم که اینترنت برای افزایش آگاهی ها و توانمندی کشور و جامعه مفید است و لازم است راه را برای استفاده ی مناسب از این ابزار گسترده و گستراننده هموار کنیم؛ اما بدیهی است که اینترنت نیز با همه فوایدی که دارد، می تواند تهدیدی جدی نیز باشد که برای تبدیل تهدیدها به فرصت و استفاده ی بهینه از آن می توان تمهیداتی را پیش بینی کرد:
1- با توجه به این که اکثر کاربران اینترنت نوجوانان و جوانان هستند، برای جلوگیری از اعتیاد اینترنتی لازم است والدین بررفتار اینترنتی فرزندان شان کنترل و نظارت منطقی داشته باشند؛ نه به گونه ای که به طور کلی مانع آنها شوند و نه به شکلی که آنان را کاملا رها و آزاد بگذارند که در هر دو صورت فرزندان مورد تهدید خواهند بود. (7)
2- والدین آگاهی های خودشان را در خصوص اینترنت و فواید و زیان های آن افزایش دهند تا بتوانند فرزندان شان را به درستی راهنمایی کنند. (8)
3- کودکان ونوجوانان به لحاظ صداقت احتمال دارد، اطلاعات شخصی و خانوادگی خود را در محیط نا امن اینترنت در اختیار دیگران قرار دهند.
بنابراین، والدین باید فرزندان خود را زیر نظر داشته باشند و آنان را تشویق کنند که از ارائه ی اطلاعات شخصی در محیط اینترنت خودداری کنند. (www.nitc.co.ir//:http)
4- والدین به فرزندان بفهمانند که اطلاعات موجود در اینترنت ممکن است تقلبی هم باشد.
5- والدین با هشدارهای به موقع مراقب فرزندان باشند و به آنان اجازه ندهند به تنهایی با اشخاصی که در فضای مجازی آشنا شده اند، ملاقات کنند.
6- والدین با فرزندان درباره ی اینترنت صحبت کنند و در مورد استفاده از آن با هم به توافق برسند.
7- کاربران برای استفاده ازاینترنت حتما از قبل هدف خود را تعیین کنند و دلیل قانع کننده ای برای ورود داشته باشند.
8- برای تمام جنبه های زندگی خود برنامه ریزی کنند و تلاش خود را برای انجام تمام برنامه ها به کار گیرند.
9- سازمان های متولی فرهنگ که حافظ هنجارها و ارزش های مورد قبول جامعه اند، با برنامه ریزی مناسب به فعالیت های اینترنتی جوانان جهت بدهند و کارهای ارزشمند آنان را تشویق کنند.
10- معلمان مدارس و اساتید حوزه و دانشگاه می توانند نقشی مهم در پرکردن اوقات فراغت دانش آموزان و دانشجویان داشته باشند و با تشویق آنان به فعالیت های درسی از طریق اینترنت، آنان را در بهره برداری علمی و تولید علم مشارکت دهند.
منابع:
1- سازمان ملی جوانان ( 1381)؛ بررسی وضعیت رسانه ها در حوزه ی جوانان.
2- لعلی، علی ( 1382)؛ تأثیر اینترنت بر جوانان و نوجوانان کشور و تأثیر آن بر روی اوقات فراغت، ماهنامه ی آموزشی، پژوهشی و اطلاع رسانی وب، صص 52-50.
3- معیدفر، سعید و دیگران ( 1384)؛ اعتیاد اینترنتی: علل و پیامدهای آن، فصلنامه ی رسانه، سال 16، ش 3،ص 39.
4- فرهنگ یک جلدی انگلیسی به فارسی آریان پور.
shownews 2.aspn=30838 t= com 5 . / www.jamejamonline. ir // :http
ejtem . htms 182016 . / news / 840518 / 1384 / hamnews / hamshahri / www . ntc . co . ir // : http
7- Electronic Society
8- nfs
9- NAS : National Aeronautics And Space Administraction
10- spotnic
برگرفته از: مجله راه راستان 1