محاسن و مکارم اخلاق از منظر بهداشت روانی
مقدّمه
انسان در دیدگاه دانشمندان علوم انسانی همچون روان شناسان اجتماعی و جامعه شناسان، موجودی سه بعدی است، و او را موجودی زیستی ـ روانی ـ اجتماعی (Biopsychosocial) معرفی کرده اند. در عین حال، بر بعد اجتماعی انسان تأکید بیش تری می شود. به همین دلیل، بسیاری از دانشمندان اساس رشد انسان را در روابط اجتماعی او جستوجو می کنند. شاید به همین جهت باشد که واژه «فرد» (Individual) در مقایسه با لفظ «شخص» (Person)، به کسی اطلاق می شود که با انسان هم نوع دیگری یا با اجتماع در ارتباط نزدیکی باشد. 1 اساساً مبحث شخصیت (Personality) نیز برخاسته از همین تعامل بین فردی است; چه این که درصد زیادی از انسانیت انسان به این است که با انسان های دیگر در ارتباط کمال جویانه باشد. در تعامل اجتماعی است که انسان یاد می گیرد، تجربه می کند، دانش می آموزد، سخن می گوید، تفکر می کند، پژوهش های علمی صورت می دهد و... . اصولا روابط انسانی برای ارضای نیازهای اساسی م ضروری اند. داشتن روابط مثبت و سالم با دیگران کلید رشد و کمال است. آنچه که امروز هستیم و آنچه در آینده خواهیم بود، هر دو معلول روابط ما با دیگران است. روابط ما رفتار ما را به صورت یک انسان اجتماعی شکل می دهد، همچنین در منحصر به فرد بودن شخصیت، هویت و مفهوم خویشتن ما نقش عمده دارند. دیگران برای ما هم جنبه آینه دارند; یعنی ما را به خودمان نشان می دهند و هم الگوی تقلید ما هستند. همین روابط هسته مرکزی اکثر مشکلات، اختلالات و ناراحتی های روانی ما را نیز شکل می دهد. می توان گفت: همه مشکلات انسانی عمدتاً اجتماعی و ناشی از ارتباط با دیگران است.
از سوی دیگر، مردم نیز برای پرورش روابط متقابل خود با دیگران اولویت ویژه ای قایلند و به همین دلیل است که روان شناسان اجتماعی از مدت ها پیش به عواملی که دوست داشتن یا جاذبه متقابل را افزایش می دهد توجه داشته و به تحقیقات زیادی درباره عوامل تعیین کننده دوست داشتن و ایجاد محبّت بین افراد پرداخته اند. بنابراین، چگونگی روابط متقابل افراد از اهمیت علمی و کاربردی خاصی برخوردار است.
با نگاهی گذرا به متون دینی، درخواهیم یافت که چگونه آموزه های دینی ضمن تأکید بر اهمیت این موضوع، با توصیه ها و دستورالعمل های ساده و روشن و در عین حال، متین و زیبا، ما را به رعایت محاسن اخلاق و گسترش روابط اجتماعی مثبت رهنمون می سازند.